Ο σημερινός "καλεσμένος" είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος αετός στον κόσμο και ο δεύτερος βαρύτερος, μετά τον
θαλασσαετό του Στέλερ.
Σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του επιστήμονα που το περιέγραψε (Ogilvie-Grant 1897), αποτελεί «ίσως το πιο σημαντικό πτηνό που έχει ανακαλυφθεί στις Φιλιππίνες». Τον βρίσκουμε αποκλειστικά στις Φιλιππίνες, η επιστημονική του ονομασία είναι Pithecophaga jefferyi και υπάρχουν λιγότερα από 800 άτομα που επιβιώνουν στα δάση του συγκεκριμένου ασιατικού αρχιπελάγους.
Το είδος αποτελεί το εθνικό έμβλημα των Φιλιππίνων και προστατεύεται αυστηρότατα από την νομοθεσία. Τυχόν εκούσια θανάτωσή του, επισύρει ποινή κάθειρξης 12 ετών και βαρύτατα χρηματικά πρόστιμα. Ιδού λοιπόν,το σύμβολο του αρχιπελάγους των Φιλιππινών,ο αετός των Φιλιππινών ή "ο αετός που τρώει πιθήκους".
Η λατινική ονομασία του γένους, Pithecophaga, είναι γένους θηλυκού και έχει ελληνική προέλευση, με προφανή ετυμολογία και σημασία, που αντικατοπτρίζει μέρος των διατροφικών του προτιμήσεων. Ο ο αετός των Φιλιππίνων πήρε την επιστημονική του ονομασία, επειδή πιστευόταν ότι τρέφεται αποκλειστικά με πιθήκους, κάτι που έχει αποδειχθεί ανακριβές. Μετά την ανακάλυψή του, ο αετός των Φιλιππίνων πήρε την λαϊκή ονομασία πιθηκοφάγος-αετός (monkey-eating eagle) λόγω των αναφορών από τους ιθαγενείς Μπόνγκα (Bonga) του νησιού Σάμαρ (Samar) -όπου το είδος ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά-, ότι κυνηγούσε αποκλειστικά πιθήκους, στοιχείο που χάρισε την επιστημονική ονομασία στο γένος. Αργότερα, βέβαια, μελέτες έδειξαν ότι η διατροφή του αετού περιελάμβανε άλλα σπονδυλόζωα και, όχι τόσο τους πιθήκους Η επιστημονική ονομασία του είδους, jefferyi, δόθηκε προς τιμήν του πατέρα τού Άγγλου φυσιοδίφη Τζον Ουάιτχεντ (John Whitehead), ο οποίος πρωτοπαρατήρησε το πτηνό και του απέδωσε το όνομα του πατέρα του , Jeffery. Η αγγλική ονομασία του (Philippine eagle), όπως και η ελληνική αναφέρονται στο ομώνυμο ασιατικό νησιωτικό σύμπλεγμα όπου ζει. Ωστόσο, το πτηνό έχει και αρκετές τοπικές ονομασίες, όπως άγκιλα (ágila «αετός»), χάριμπον (háribon από τα συνθετικά haring + ibón «βασιλικό πουλί») και μπάνογκ (banog «ικτίνος»).
Όπως προαναφέρθηκε, ο αετός των Φιλιππίνων πήρε την επιστημονική του ονομασία, επειδή πιστευόταν ότι τρέφεται αποκλειστικά με πιθήκους, κάτι που έχει αποδειχθεί ανακριβές. Αυτό μπορεί να συνέβη, επειδή το πρώτο δείγμα που εστάλη και εξετάστηκε βρέθηκε να περιέχει αχώνευτα κομμάτια ενός πιθήκου στο στομάχι του. Βέβαια, οι παλαιοί ερευνητές σωστά υποστήριζαν ότι, οι πίθηκοι είναι τα μόνα θηράματα που υπάρχουν σε αφθονία στα νησιά και μπορούν να συντηρήσουν ένα πτηνό τέτοιου μεγέθους. Όμως, κατοπινές έρευνες έδειξαν ότι οι πίθηκοι αποτελούν μέρος μόνον του διαιτολογίου των αετών και, μάλιστα, σχετικά μικρό καθώς άλλα σπονδυλωτά αποτελούν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό της τροφής του.Μελέτες των υπολειμμάτων από φωλιές, έδειξαν ότι ο αετός των Φιλιππίνων είναι ένας ευκαιριακός (opportunist) κυνηγός, που εκμεταλλεύεται κάθε διαθέσιμο θήραμα .
Ο αετός των Φιλιππίνων είναι μεγάλου μεγέθους αετός, ο μεγαλύτερος σε -μέσο μήκος- παγκοσμίως με το σώμα του να φτάνει τα 85-105 εκατοστά και το ανοιγμα φτερών του να ξεπερνά τα 2 μέτρα .Μόνον η άρπυια έχει παρόμοιο μήκος, αλλά λιγότερα άτομα από τον μεγάλον αυτόν αμερικανικό αετό, ξεπερνούν τα 100 εκατοστά. Ωστόσο δεν είναι τόσο βαρύς όσο η άρπυια και ο θαλασσαετός του Στέλερ. Ο μεγαλύτερος -σε μήκος- αετός των Φιλιππίνων που έχει αναφερθεί ήταν ένα άτομο από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της χώρας (FMNH) με μήκος 112 εκατοστά. Ωστόσο, επειδή το συγκεκριμένο άτομο είχε διατηρηθεί σε αιχμαλωσία, δεν μπορεί να εκπροσωπεί τα άγρια άτομα, λόγω των διαφορών ως προς την διαθεσιμότητα τροφής. Τα πουλιά αυτά, όπως και οι περισσότεροι αετοί, είναι μονογαμικά· σχηματίζουν ζευγάρια που μένουν μαζί σε όλη τους τη ζωή. Η διαδικασία "γνωριμίας" περιλαμβάνει τα κλασικά τελετουργικά πτήσεων, επιδείξεων και αναμετρήσεων μεχρι το ζευγάρι να "ενωθεί για παντα". Τα θηλυκά γεννούν μόνο ένα αβγό· οι γονείς φροντίζουν το αβγό και το μικρό τους περίπου για 20 μήνες, με αποτέλεσμα η αναπαραγωγή τους να γίνεται κάθε 2 χρόνια.
Η καταστροφή και ο κατακερματισμός των δασών, με την εμπορική εξαγωγή ξυλείας και εναλλαγή των καλλιεργειών, αποτελεί την κύρια μακροπρόθεσμη απειλή για το είδος. Τα παλαιά δάση συνεχίζουν να χάνονται γρήγορα, έτσι ώστε, μόλις 9.220 χμ² από αυτά παραμένουν ακόμη εντός της κατανομής του αετού. Επιπλέον, οι περισσότερες υπόλοιπες πεδινές δασικές εκτάσεις είναι μισθωμένες, με άδειες υλοτομίας. Τα ορυχεία αποτελούν επιπρόσθετο κίνδυνο. Η ανεξέλεγκτη λαθροθηρία (για τροφή, -τουλάχιστον στο παρελθόν-, εκθέματα ζωολογικών κήπων και για εμπόριο) είναι ίσως η πιο σημαντική βραχυπρόθεσμη απειλή. Τα νεαρά άτομα εύκολα πυροβολούνται ή παγιδεύονται, όπως και τα ενήλικα που φωλιάζουν κοντά στις δασικές άκρες. Πολλά άτομα πέφτουν θύματα από τυχαία σύλληψη, σε παγίδες που προορίζονται για αγριογούρουνα και ελάφια, ιδιαίτερα όταν οι αετοί κυνηγούν στο έδαφος του δάσους. Η συσσώρευση φυτοφαρμάκων είναι ακόμη μια πιθανή, αλλά αναπόδεικτη απειλή που μπορεί να μειώσει την ήδη αργή αναπαραγωγική απόδοση του πτηνού.
Όπως είπαμε και στην αρχή λιγότερα απο 800 ατομα παραμενουν στη φύση.Στο Μιντανάο απαντά το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, με εκτίμηση από πρόσφατη έρευνα στα 82-233 ζευγάρια αναπαραγωγής. Οι εκτιμήσεις από τα υπόλοιπα τρία νησιά, είναι αποκαρδιωτικές: 6 ζεύγη στο Σάμαρ, 2 στο Λέιτε και, επίσης πολύ λίγα στην Λουζόν. Παλαιότερες εκτιμήσεις του 1992 έδιναν 226 ώριμα άτομα, με συνολικό πληθυσμό -συμπεριλαμβανομένων των ανώριμων ατόμων-, 350-670 άτομα, περίπου. Η εξαγωγή συμπερασμάτων για όλα τα νησιά με βάση την πυκνότητα των φωλιών που βρίσκονται στο Μιντανάο δείχνουν, μόλις 340 ζεύγη, συνολικά. Ωστόσο, είναι άγνωστο εάν το είδος φθάνει σε παρόμοιες πυκνότητες και στα άλλα νησιά, ιδιαίτερα στην Λουζόν, γι’ αυτό και οι εκτιμήσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή. Οι πληθυσμοί βαίνουν συνεχώς μειούμενοι, με την πτωχή «ανανέωση» να είναι βασικός παράγοντας γι’ αυτήν την πτώση. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η διασπορά και η επιβίωση των νεαρών και ανήλικων ατόμων είναι ακόμη καθοριστικότερος παράγοντας.
Η πρώτη απελευθέρωση αιχμαλώτου ατόμου έγινε το 2004, όταν ένα αρσενικό αφέθηκε ελεύθερο στο δάσος του Όρους Άπο, στο Μιντανάο.Ωστοσο αυτό το πουλί έπαθε ηλεκτροπληξία εννέα μήνες μετά την απελευθέρωση, και ένα άλλο που απελευθερώθηκε επίσης στο Μιντανάο το 2008 σκοτώθηκε από έναν κυνηγό τέσσερις μήνες μετά. Παρ' όλα αυτά συνεχίζονται οι απελευθερώσεις με σκοπο την ενίσχυση του άγριου πληθυσμού. Συμπερασματικά, το συνολικό μέγεθος του πληθυσμού του είδους, είναι 90-250 ζεύγη, ή 180-500 ώριμα άτομα, που αντιστοιχεί σε, περίπου, 250-750 άτομα συνολικά. Επομένως, ο αετός των Φιλιππίνων χαρακτηρίζεται από την IUCN ως Κρισίμως Κινδυνεύον είδος, διότι έχει πολύ μικρό πληθυσμό, ως αποτέλεσμα της εξαιρετικά ταχείας μείωσης κατά τις τις τελευταίες τρεις γενιές (56 έτη), λόγω της εκτεταμένης αποψίλωσης των δασών. Οι ανανεώσεις στον ολικό πληθυσμό των ενηλίκων φαίνεται επί του παρόντος να δείχνουν πολύ χαμηλές, που σημαίνει ότι η μείωση μπορεί να συνεχιστεί και στο μέλλον.
Ο αετός των Φιλιππίνων ανακηρύχθηκε επίσημα εθνικό πουλί των Φιλιππίνων στις 4 Ιουλίου 1995, από τον Πρόεδρο Φιντέλ Β. Ράμος. Αυτός ο αετός, λόγω του μεγέθους και της σπανιότητάς του, είναι επίσης ένα πολύ επιθυμητό πουλί για τους παρατηρητές πουλιών ,αρκετοί εκ των οποίων ταξιδεύουν στις Φιλιππίνες για να τον παρατηρήσουν. Έχει παρουσιαστεί σε τουλάχιστον 12 γραμματόσημα από τις Φιλιππίνες, με ημερομηνίες που κυμαίνονται από το 1967 έως το 2007. Απεικονίστηκε επίσης σε νομίσματα που κόπηκαν από το 1983 έως το 1994. Επίσης απεικονίστηκε το 2018, στο αναμνηστικό ασημένιο νόμισμα των 500 peso, για τον εορτασμό της 25ης επετείου της Bangko Sentral ng Pilipinas· στις 18 Ιανουαρίου 2021, σε αναμνηστικό νόμισμα των 5000 και στις 11 Δεκεμβρίου 2021, η Bangko Sentral ng Pilipinas αποκάλυψε το σχέδιο του νέου τραπεζογραμματίου 1.000 Piso με τον αετό των Φιλιππίνων ως το κύριο πορτρέτο που αντικαθιστά τρία πορτρέτα των ηρώων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ιστορικά, περίπου 50 Αετοί των Φιλιππινών έχουν απαχθεί απο τη φύση και διατηρηθεί σε ζωολογικούς κήπους στην Ευρώπη (Αγγλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ιταλία και Γαλλία), Ηνωμένες Πολιτείες και Ιαπωνία. Το πρώτο ήταν ένα θηλυκό που έφτασε στον ζωολογικό κήπο του Λονδίνου τον Αύγουστο του 1909 και πέθανε εκεί τον Φεβρουάριο του 1910. Η πλειοψηφία έφτασε σε ζωολογικούς κήπους μεταξύ 1947 και 1965. Ο τελευταίος έξω από τις Φιλιππίνες πέθανε το 1988 στον ζωολογικό κήπο της Αμβέρσας, όπου ζούσε από το 1964 (εκτός από μια περίοδο στον ζωολογικό κήπο Planckendael στο Βέλγιο). Η πρώτη αναπαραγωγή σε αιχμαλωσία επιτεύχθηκε μόλις το 1992 στις εγκαταστάσεις του Ιδρύματος Αετών των Φιλιππινών στην πόλη Νταβάο των Φιλιππίνων, το οποίο ίδρυμα από τότε έχει καταφέρει να αναπαράξει αρκετές φορές αετούς.
Ο αετός των Φιλιππίνων χρησιμοποιείται επίσης σε αθλητικές εκδηλώσεις ως μασκότ, με πιο αξιοσημείωτη περίπτωση στους Αγώνες Νοτιοανατολικής Ασίας του 2005 που διεξήχθησαν στη Μανίλα, γνωστοί ως "Gilas". Ο αετός των Φιλιππίνων είναι επίσης το ζώο που χρησιμοποιείται στην εθνική ομάδα μπάσκετ των ανδρών των Φιλιππίνων ή το λογότυπο/το έμβλημα της ομάδας του Gilas Pilipinas. Γενικότερα χρησιμοποιείται ως σύμβολο της γενναιότητας, της δύναμης και της αποφασιστικότητας των Φιλιππινέζων. Στην διακήρυξη για την προστασία του Αετού των Φιλιππινών αναφέρεται ότι τα χαρακτηριστικά του όπως η μοναδικότητα, η δύναμη, η αποφασιστικότητα και η αγάπη για την ελευθερία αποτελούν και πρέπει να αποτελούν παράδειγμα του λαού των Φιλιππίνων.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου