Ένα από τα σύμβολα του Αιγαίου, το υπερηχητικό "τζετ" της Μεσογείου, ο Μαυροπετρίτης , το γεράκι που πήρε το όνομα μιας βασίλισσας (Falco Eleonorae) είναι το θέμα του σημερινού άρθρου. Η χώρα μας θεωρείται ως η πιο σημαντική χώρα για τη διατήρηση και την επιβίωση του Μαυροπετρίτη αφού γνωρίζουμε πλέον ότι φιλοξενεί κατά την περίοδο της αναπαραγωγής πάνω από το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού των γερακιών αυτών. Ο Μαυροπετρίτης είναι ένα σκουρόχρωμο, μεσαίου μεγέθους (36-40 εκατοστών) μεταναστευτικό γεράκι με μακριές φτερούγες το οποίο εμφανίζεται στη Μεσόγειο τον Απρίλιο, επιστρέφοντας από τις περιοχές διαχείμασης του στην Ανατολική Αφρική και ιδιαίτερα τη Μαδαγασκάρη πραγματοποιώντας ένα επικό ταξίδι μεταναστευσης. Η συνολική απόσταση που διανύεται κατά τη διάρκεια της πτήσης, έχει μετρηθεί μέχρι και στα 9.000 χιλιόμετρα.
Το αγγλικό όνομα και το όνομα του είδους Eleonorae τιμούν την Eleanor of Arborea, βασίλισσα ή κυρία-δικαστή (Juighissa) και εθνική ηρωίδα της Σαρδηνίας, η οποία το 1392, υπό τη δικαιοδοσία που της ανατέθηκε από την Carta de Logu, έγινε η πρώτη ηγεμόνας στην ιστορία που παρείχε προστασία σε φωλιές γερακιών και προστασία των ίδιων των γερακιών ενάντια σε παράνομους κυνηγούς. Κρίμα δηλαδή που δεν συνεχίζουμε το παράδειγμά της. Το όνομα του γένους falco προέρχεται από το ύστερο λατινικό falx, falcis, ένα είδος δρεπάνι ή σπαθί,με αναφορά στα νύχια του πουλιού.
Ο μαυροπετρίτης είναι ένα εξαιρετικά κομψό αρπακτικό, με μακριές και λεπτές πτέρυγες, μακριά ουρά και αεροδυναμικό κορμό, δομές που ανταποκρίνονται και εξυπηρετούν το σημαντικότερο στοιχείο της φυσιολογίας του, την ταχύτητα. Κάτω από τον οφθαλμό υπάρχει η χαρακτηριστική, σκούρα τριγωνική κηλίδα παρειάς των γερακιών. Το κήρωμα, οι ταρσοί και τα πόδια είναι λεμονοκίτρινα. Απαντώνται σε δύο κύριες χρωματικές μορφές ή φάσεις , μία σκουρόχρωμη (σε ποσοστό 25%) και μία -συνηθέστερη- ανοιχτόχρωμη (στο χρώμα της σκουριάς). Ωστόσο, υπάρχουν και ενδιάμεσες μορφές μεταξύ αυτών των δύο. Στην κάτω επιφάνεια του σώματος, είναι ευδιάκριτα τα σκούρα καλυπτήρια των πτερύγων, τα οποία κάνουν έντονη αντίθεση με τα πιο ανοικτόχρωμα ερετικά φτερά. Το στήθος και η κοιλιά έχουν χρώμα κρεμ έως κοκκινωπό καφέ, με μαύρες ραβδώσεις στην ανοικτόχρωμη φάση, ενώ στην σκούρα φάση είναι πολύ σκούρα καφέ-γκρι, σχεδόν μαύρα. Τα φύλα είναι όμοια σε μοτίβα και χρωματισμούς, αλλά τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα από τα αρσενικά, κατά 16%, περίπου. Επίσης αναφέρεται ότι ο οφθαλμικός δακτύλιος των αρσενικών είναι κίτρινος, ενώ στα θηλυκά είναι κυανόγκριζος. Τα νεαρά άτομα εμφανίζουν, επίσης, δύο φάσεις και είναι πιο σκούρα από τα ενήλικα άτομα των αντίστοιχων φάσεων.
Τρέφεται με μεγάλα έντομα όπως κολεόπτερα, ακρίδες, λιβελούλες, πεταλούδες, τζιτζίκια και ιπτάμενα μυρμήγκια, περιστασιακά με νυχτερίδες και σαύρες ή, τον Απρίλιο / Μάιο με πολύ λίγα πουλιά που μεταναστεύουν κατά μήκος της ακτογραμμής. Τα θηράματα αυτά συλλαμβάνει, είτε με το ράμφος, είτε με τα νύχια και τα καταναλώνει εν πτήσει. Πολύ σπάνια "κυνηγά" στην ξηρά τις σαύρες ή άλλα πτηνά ή ερπετά που κινούνται στο έδαφος. Αλλά με την έναρξη της φθινοπωρινής μετανάστευσης από την Ευρώπη προς την Αφρική, οι μαυροπετρίτες αλλάζουν τη διατροφή τους και συλλαμβάνουν -σχεδόν αποκλειστικά- μικρά αποδημητικά πουλιά που ταξιδεύουν πάνω από τη θάλασσα. Ο μαυροπετρίτης κυνηγάει περιπολώντας από μεγάλα ύψη ,που μπορεί να φτάσουν και τα 1.000 μ. από την επιφάνεια της ξηράς ή του νερού, και εφορμά στο σμήνος των θηραμάτων χρησιμοποιώντας την εξαιρετική ευελιξία και την πολύ μεγάλη του ταχύτητα. Η σύλληψη πραγματοποιείται αφού συγκρουστεί με το θήραμα στον αέρα, προκαλώντας του απώλεια προσανατολισμού και στήριξης, οπότε το συλλαμβάνουν με τους ισχυρούς τους γαμψώνυχες. Οι ταχύτητες που αναπτύσσουν κατά την κάθετη εφόρμηση οι μαυροπετρίτες είναι πολύ υψηλές, πάνω από 200-250 χλμ. την ώρα, ωστόσο δεν φθάνουν εκείνες του ταχύτερου πτηνού στην υφήλιο, του πετρίτη Falco Peregrinus που μπορεί άνετα να ξεπεράσει τα 300 χλμ. την ώρα κατα την φάση της επίθεσης. Σε έρευνες που πραγματοποιήθηκαν αποκαλύφθηκε πως τα πουλια αποθήκευαν τροφή ώστε να μπορουν να καλύψουν περιόδους που το κυνήγι δεν θα ήταν άφθονο.
Παρόλο που, η IUCN εκτιμά τον συνολικό ευρωπαϊκό πληθυσμό του είδους στα 6000 ζευγάρια, περίπου, αυτός τείνει μειούμενος, ιδιαίτερα στην Κρήτη. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο σε δηλητηρίαση από το εντομοκτόνο μεθομύλη (Methomyl) που χρησιμοποιείται από τους αγρότες για την προστασία των αμπελοκαλλιεργειών. Το δηλητήριο τοποθετείται σε δοχεία με νερό, με στόχο τα τρωκτικά που ευθύνονται για την καταστροφή των σταφυλιών, αλλά τα πουλιά, ιδιαίτερα τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες, είτε πίνουν από αυτά, είτε προσπαθούν να δροσιστούν κάνοντας μπάνιο και φυσικά δηλητηριάζονται. Αυτές είναι "αθέλητες" δηλητηριάσεις, όμως όλοι ξέρουμε τι μάστιγα είναι και οι εσκεμμένες. Εκτός από τις δηλητηριάσεις, το είδος έχει υποφέρει ιστορικά από την εκμετάλλευση και τις διώξεις που επέφεραν οι κατά τόπους ανθρώπινοι πληθυσμοί. Η λαθροθηρία από «συλλέκτες» αρπακτικών, οι πυροβολισμοί "για πλάκα" καθώς και η όχληση που σχετίζεται με την ανάπτυξη του τουρισμού έχει επίσης αποδειχθεί ότι επηρεάζει αρνητικά την επιτυχία αναπαραγωγής των πτηνών. Η θήρευση από αρουραίους είναι επίσης, πιθανόν, σημαντική σε κάποια νησιά αναπαραγωγής. Τέλος, το είδος είναι ευάλωτο στις επιπτώσεις πιθανής ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας.
Όπως είπαμε το ταξίδι και οι ταχύτητές τους είναι εντυπωσιακές. Το 2019 ένας θηλυκός μαυροπετρίτης στον οποίο από τον Σεπτέμβριο του 2016 είχει τοποθετηθεί ειδικός πομπός GPS επέστρεψε και πάλι από την Μαδαγασκάρη στα Αντικύθηρα μέσα σε 28 ημέρες. Μάλιστα η πτήση του καταγράφηκε στους παγκόσμιους χάρτες της Google και δείχνουν με ακρίβεια την πορεία του. Το πουλί ξεκίνησε στις 3 Απριλίου και έφτασε στα Αντικύθηρα (όπου πιθανότητα και έχει γεννηθεί) στις 30 Απριλίου 2019, μετά από ένα επικό ταξίδι. Η Πλαγάρα (αυτό είναι το όνομα της,παρμενο από την ψηλότερη κορυφή των Αντικυθήρων) κάλυψε,όπως κάνει κάθε χρόνο, μία απόσταση μεταξύ της Ελλάδας και της Μαδαγασκάρης που σε νοητή ευθεία είναι 7.000 χιλιόμετρα. Οπως όμως φαίνεται και στην πορεία της στην πραγματικότητα έχει διανύσει πολλά περισσότερα χιλιόμετρα φτάνοντας ακόμα και τα 10.000. Με πρόχειρο υπολογισμό διαπιστώνεται πως κάθε μέρα κάλυπτε απόσταση περίπου 400 χιλιομέτρων. Οπως αναφέρει η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία: «"έκοψε δρόμο" περνώντας από το Ισραήλ απευθείας απέναντι στις ακτές της Τουρκίας (μη διασχίζοντας Συρία - Τουρκία), πετώντας στη συνέχεια για Ρόδο, Αμοργό και Φολέγανδρο για να καταλήξει στα Αντικύθηρα!». Τέτοια επικά ταξίδια είναι συνήθεια στους Μαυροπετρίτες κάθε χρόνο.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου