Μελισσοφάγος,πανδαισία χρωμάτων

Μπορεί να ανήκει στα κορακόμορφα , είναι όμως απ' τα πιο πολύχρωμα πουλιά της Ευρώπης κι ένα απ' τα πιο όμορφα της Ελλάδας από άποψης χρωματισμών. 

Τα φασαριόζικα σμήνη τους χρωματίζουν τον ουρανό με μπλε, πράσινες, κόκκινες, πορτοκαλί και κίτρινες ανταύγειες. Τον μελισσοφάγο (Merops apiaster) δεν είναι εύκολο να τον μπερδέψεις με άλλα πτηνά. Γαλάζιο σώμα, κίτρινο πηγούνι και βυσσινί πλάτη. Πετά αργά και με ευέλικτες κινήσεις. Τα νεαρά έχουν πρασινωπή απόχρωση στο σώμα. Σε ολόκληρο τον πλανήτη συναντάμε 27 διαφορετικά είδη μελισσοφάγων, όλα είναι εντομοφάγα, πολύχρωμα και διαθέτουν απίστευτη ομορφιά.

Ο μελισσοφάγος είναι όπως είπαμε κορακιόμορφο και είναι πτηνό μεσαίου μεγέθους. Έχει μήκος 25-29 εκ., με προέκταση ουράς 0-3 εκ., και άνοιγμα φτερών 36-40 εκατοστά. Πρόκειται για το πιο πολύχρωμο πτηνό της Ευρώπης. Έχει πλούσια και φανταχτερά εξωτικά χρώματα. Το ενήλικο με κίτρινο λαιμό, γαλαζωπό σώμα, κιτρινόλευκα μπαλώματα ώμων και καστανοκόκκινη κορόνα-πλάτη. Οι φτερούγες του είναι ως προς τη μεριά του βραχίονα πρασινομπέζ, ενώ τα ερετικά φτερά είναι τα πρωτεύοντα γαλαζωπά και τα δευτερεύοντα κόκκινα. Απ' την κάτω μεριά οι φτερούγες είναι μπεζ και οι άκρες και από τις δύο μεριές μαύρες. Ενας συνδυασμός που σίγουρα δεν το αφήνει να περάσει εύκολα  απαρατήρητο. 

Οι Ευρωπαίοι μελισσοφάγοι εμφανίζουν μικρό σεξουαλικό διμορφισμό, επομένως μπορεί να είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε τα αρσενικά και τα θηλυκά. Τα θηλυκά είναι ελαφρώς πιο πρασινωπά παρά κίτρινα στο πάνω μέρος τους. 

Τρέφονται αποκλειστικά με έντομα που τα πιάνουν πετώντας και όπως φαίνεται και από το όνομά τους τρώνε συχνά μέλισσες και άλλα υμενόπτερα. Το κεντρί συνήθως το αφαιρούν τρίβοντας το έντομο στο χώμα, αλλά πολλές φορές το καταπίνουν και μερικές φορές τσιμπιούνται από τα έντομα που τρώνε. Όπως την τροφή τους την συλλαμβάνουν εν πτήσει, έτσι εν πτήσει πίνουν νερό ή ακόμα και κάνουν μπάνιο σε ποταμούς ή ρυάκια. Όπως συμβαίνει με όλα τα μελισσοφάγα πουλιά, είναι καλά προσαρμοσμένοι στον τρόπο ζωής τους. Τα μακριά, κυρτά ράμφη τους είναι αιχμηρά και τέλεια για να κρατούν το θήραμα σε σφιχτό κράτημα. Έχουν αιχμηρά νύχια για να κουρνιάζουν σε δέντρα και σε κάθετες επιφάνειες όπου σκάβουν τα λαγούμια τους. Ως εντομοφάγοι, έχουν εξαιρετική όραση, η οποία είναι απαραίτητη για την ακρίβεια κατά τη σύλληψη εντόμων. Είναι επίσης ευκίνητα πουλιά, ικανά να κινούνται γρήγορα όταν κυνηγούν. Τα φαρδιά, κάπως μυτερά φτερά και η αεροδυναμική τους κατασκευή τα καθιστούν απόλυτα κατάλληλα για πτήσεις μεγάλων αποστάσεων. 

Ο Ευρωπαϊκός μελισσοφάγος περιγράφηκε επίσημα από τον Σουηδό φυσιοδίφη Carl Linnaeus το 1758 στη δέκατη έκδοση του Systema Naturae με την τρέχουσα διωνυμική ονομασία Merops apiaster. Το όνομα του γένους Merops είναι από τα αρχαία ελληνικά για "μελισσοφάγος", και apiaster είναι λατινικό, σημαίνει επίσης "μελισσοφάγος", από το apis. Ο Linnaeus φαίνεται να πήρε το όνομα "Μέροπς" απο τον Τρωα μάντη Μέροπα, πεθερό του Πρίαμου.  Έχουν ευρεία γεωγραφική κατανομή και μπορούν να παρατηρηθούν διαφορετικά πρότυπα μετανάστευσης μεταξύ των ομάδων.

Στη χώρα μας αναπαράγεται σε Μακεδονία και Θράκη, αλλά και (σπανιότερα) πιο νότια. Είναι μονογαμικά πουλιά. Τα ζευγάρια παραμένουν μαζί σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Μπορούν να ζήσουν 6-10 χρόνια. Η αρχή της αναπαραγωγικής περιόδου σηματοδοτείται από περίτεχνα τελετουργικά ερωτοτροπίας με μια σειρά από εναέριες και φωνητικές επιδείξεις, ακόμη και μερικές κινήσεις που μοιάζουν με χορό. Κατά την περίοδο αναπαραγωγής, φτιάχνουν τις φωλιές τους στο έδαφος σκάβοντας σε πλαγιές, όχθες ποταμών και αμμόλακους, βάθους 70 – 200 εκατοστών. Γεννούν 6-7 αυγά τα οποία κλωσάνε και το θηλυκό και το αρσενικό, στην αναπαραγωγή τα ζευγάρια έχουν και βοηθούς στην ανατροφή των νεοσσών που είναι συνήθως ανώριμα αρσενικά άτομα. Δυστυχώς κατα την αποδημία τους στη χώρα μας πέφτουν θύματα "παλικαράδων κυνηγών", είτε επειδή οι αρμόδιοι δεν δίνουν δεκάρα και "πετάνε" άδειες κυνηγιού κατα την εποχή της αποδημίας, είτε επειδή κάποιος θεωρεί καλή ιδέα να σκοτώσει ένα τέτοιο πανέμορφο πουλί είτε τελος επειδή κάποιοι πυροβολούν ότι πετάει. Πρόκειται για προστατευόμενο είδος αλλά αυτό σπάνια πτοεί τους κυνηγούς που "πρώτα πυροβολούν και μετά ρωτάνε".Εκτός από τον άνθρωπο, εχθροί αυτών των πουλιών είναι τα αρπαχτικά πουλιά, τα ερπετά και τρωκτικά που αρπάζουν τα αβγά και τους νεοσσούς από τις φωλιές τους.

Από την άλλη τα πουλια αυτά είναι και "φόβος και τρόμος" για τους μελισσοκόμους που κάνουν ότι μπορούν για να τα κρατήσουν μακριά απ' τα μελίσσια τους. Ωστόσο, μελέτες δείχνουν ότι οι μελισσοφάγοι δεν πετούν σκόπιμα στο μελισσοκομείο, αλλά τρέφονται με τα έντομα που πιάνονται σε βοσκοτόπια και λιβάδια σε ακτίνα 12 km (7,5 μίλια) από την αποικία, αυτή η μέγιστη απόσταση επιτυγχάνεται μόνο όταν υπάρχει έλλειψη τροφής. Οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι τα πουλιά εισέρχονται στο μελισσοκομείο μόνο σε περιόδους κρύου και βροχών, όταν οι μέλισσες δεν φεύγουν από την κυψέλη και τα άλλα έντομα είναι πιο δύσκολο για τους μελισσοφάγους να ανιχνευθούν. Πολλοί μελισσοκόμοι πιστεύουν ότι οι μελισσοφάγοι είναι το κύριο εμπόδιο που αναγκάζει τις εργάτριες μέλισσες να μην αναζητούν τροφή, και αντίθετα να μένουν μέσα στις κυψέλες για μεγάλο μέρος της ημέρας μεταξύ Μαΐου και τέλους Αυγούστου. Ωστόσο, μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε δάσος ευκαλύπτου στην περιοχή Αλαλούς, 80 χλμ. ανατολικά της Τρίπολης στη Λιβύη, έδειξε ότι οι μελισσοφάγοι δεν ήταν το κύριο εμπόδιο στην αναζήτηση τροφής των μελισσών, κάτι που είναι το αντίθετο από αυτό που πιστεύουν οι μελισσοκόμοι. Το ποσοστό αναζήτησης τροφής ήταν μάλιστα υψηλότερο με την παρουσία των πτηνών παρά με την απουσία τους σε ορισμένες περιπτώσεις. 

Εκτός από το να προσθέτουν μια πινελιά χρώματος στη ζωή μας, αυτά τα πανέμορφα πουλιά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως μηχανικοί οικοσυστημάτων, ειδικά σε άνυδρες περιοχές. Κατά τις δραστηριότητές τους στη δημιουργία φωλιών, μπορούν να αφαιρέσουν έως και δώδεκα κιλά χώματος. Αυτή η διαδικασία έχει σημαντική επίδραση στο οικοσύστημα καθώς μεταβάλλει το περιβάλλον για άλλα είδη. Τα θρεπτικά συστατικά από το χώμα που αφαιρέθηκε διατίθενται για άλλους οργανισμούς. Τα εγκαταλελειμμένα λαγούμια χρησιμοποιούνται συχνά από άλλα είδη για φωλιά, ή προσωρινό καταφύγιο. Έτσι σύμφωνα με έρευνες συμπεραίνουμε ότι αυτό το είδος μπορεί να διαδραματίσει σημαντική λειτουργία σε βασικές αβιοτικές και βιοτικές διεργασίες ξηρών περιβαλλόντων, καθώς: (i) μπορεί να είναι ένας σημαντικός βιολογικός οργανισμός σε άνυδρες περιοχές, αφαιρώντας αξιοσημείωτη ποσότητα εδάφους και καθιστώντας το πιο ευαίσθητο στους κλιματικούς παράγοντες, (ii) ενισχύει τη βιοποικιλότητα παρέχοντας ενδιαιτήματα φωλιάς και ωοτοκίας σε ένα ευρύ φάσμα οργανισμών και (iii) παρέχει πόρους (τροφή) σε πολλά άλλα είδη, ενισχύοντας έτσι τη δομή της κοινότητας και ενισχύοντας πιο σύνθετους τροφικούς ιστούς. 

Το είδος θεωρείται παντως ελαχίστης ανησυχίας καθώς οι αριθμοί του φαίνεται να παραμένουν σταθεροί. Όπως και να έχει και παρ' οτι οι μελισσοκόμοι το τρέμουν,δεν κανει τίποτα άλλο παρα να ακολουθεί τη φύση και τους κανόνες της.