Το 2020 στέφθηκε "πτηνό της χρονιάς" στη Ν.Ζηλανδία,δεύτερη φορά μετα το 2008, πρώτο πουλί που τα καταφέρνει 2 φορές στον συγκεκριμένο διαγωνισμό. Πρόκειται για τον βαρύτερο,μακροβιότερο, τον μόνο που δεν πετά και τον μοναδικό νυχτερινό παπαγάλο στον κόσμο. Τον Kakapo.Οι Κακάπο είναι επίσης γνωστοί ως παπαγάλοι-κουκουβάγιες και θεωρούνται απ' τα αρχαιότερα πτηνά του πλανήτη.
Mεχρι το 2017 παρά τις προσπάθειες που εξακολουθούσαν, θεωρείτο ότι είχε ουσιαστικά εκλείψει. Δύο πολύ καλές χρονιές αναπαραγωγικά και η κατάσταση αντιστράφηκε προσωρινά. Σήμερα η Παγκόσμια Ένωση Διατήρησης της Φύσης, υπολογίζει την ύπαρξη 100-250 ατόμων στην άγρια φύση. Ερευνητές φοβούνταν για δεκαετίες ότι το νυκτόβιο αυτό πτηνό είχε εξαφανιστεί, αφού δεν υπήρξαν αναφορές θεάσεων από το 1912 μέχρι το 1979. Το 2012,το περιοδικό Smithsonian το κατέταξε 1ο ανάμεσα στα 5 πιο μυστηριώδη πουλιά του κόσμου.
Πλέον τον συναντάμε αποκλειστικά σε αυστηρά ελεγχόμενες περιοχές της Νέας Ζηλανδίας. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Strigops habroptila. Η συνολική επιστημονική ονομασία του πτηνού «συμπυκνώνεται» με ακρίβεια σε τέσσερις ελληνικές λέξεις, οι οποίες παραπέμπουν σε κάποιες από τις πολλές του ιδιαιτερότητες: Strigops σύνθετη λέξη απο τα Στριξ (κουκουβάγια) και την λέξη όψις, habroptila σύνθεση των λέξεων αβρος (μαλακός) και πτίλον (πτερό). Σε ελεύθερη μετάφραση: «το πτηνό με πρόσωπο κουκουβάγιας και μαλακό πτέρωμα», δηλαδή από μόνη της η απόδοση της ονομασίας, δίνει μία συνοπτική περιγραφή του είδους.
Η λαϊκή και παγκοσμίως καθιερωμένη του ονομασία Κακάπο, είναι η απ’ ευθείας απόδοση της λέξης kākāpō, των ιθαγενών της Νέας Ζηλανδίας Μάορι, και προέρχεται από τις λέξεις kākā (παπαγάλος) και pō (νύκτα). Το πολυνησιακό kākā και η παραλλαγή ʻāʻā, ήσαν όροι που περιέγραφαν τις Ψιττακίδες του Ν. Ειρηνικού. Για παράδειγμα, οι γηγενείς ονόμαζαν έτσι, το εξαφανισμένο σήμερα Cyanoramphus zealandicus της Ταϊτής, και γενικότερα τα μέλη του γένους Cyanoramphus της Νέας Ζηλανδίας. Για τον ορθό τονισμό της λέξης φαίνεται ότι είναι αποδεκτές όλες οι εκδοχές, διότι στην αυθεντική λέξη των Μάορι τονίζονται όλες οι συλλαβές: kākāpō. Επομένως, μπορεί επίσης να αποδοθεί ως «Κάκαπο», «Κακάπο» και «Κακαπό». Πριν από την άφιξη του ανθρώπου, το κακάπο βρισκόταν και στα τρία κύρια νησιά της Νέας Ζηλανδίας σε ποικιλία ενδιαιτημάτων, συμπεριλαμβανομένων εδαφών με τοπικά αγρωστώδη (tussocklands), αλλά και σε θαμνώδεις ή παράκτιες περιοχές. Επίσης κατοικούσε στα δάση, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που κυριαρχούνται από την οικογένεια Ποδοκαρπίδες, δηλαδή τα κωνοφόρα του Νοτίου Ημισφαιρίου (Rimu, Matai, Kahikatea, Totara), οξιές, τάουα (Beilschmiedia tawa) και ράτα (Metrosideros umbellata). Μάλιστα, στο Φιόρντλαντ (Fiordland) της Νέας Ζηλανδίας, περιοχές διαβρωμένες από χιονοστιβάδες, γεμάτες σάρες υπό κλίση, με αναγεννητική και καρποφόρα βλάστηση -μερικά ντόπια φυτά ονομάζονται Tutu, Hebes και Coprosmas- είναι γνωστές ακόμη και σήμερα ως «Κήποι του Κακάπο».
Το κακάπο είναι στην ουσία ένα μεγάλος στρουμπουλός παπαγάλος,παρ'οτι αρκετα ανατομικά του χαρακτηριστικά (που κυριως σχετίζονται με την πτήση) διαφέρουν απ αυτά των υπολοίπων παπαγάλων.. Τα ώριμα ενήλικα άτομα έχουν μήκος σώματος 59-64 εκατοστά και μπορούν να φτάσουν εως 4 κιλά βάρος. Αφού είναι ανίσχυρες για πτήση, οι πτέρυγες χρησιμοποιούνται για ισορροπία, στήριξη, ή ανάσχεση τυχόν μεγάλης πτώσης, όταν το πουλί πηδάει από δέντρο σε δέντρο. Σε αντίθεση με άλλα πουλιά που ζουν στο έδαφος, τα κακάπο μπορούν εύκολα να συσσωρεύουν μεγάλες ποσότητες σωματικού λίπους ως ενεργειακό μέσο, καθιστώντας τα ως τους βαρύτερους παπαγάλους. Το κακάπο είναι ο πιο ογκώδης διμορφικός παπαγάλος , με τα αρσενικά να ζυγίζουν 30%-40% περισσότερο από τα θηλυκά.Το βάρος του κυμαίνεται εποχιακά, αντανακλώντας την εναπόθεση και τη χρήση των αποθεμάτων λίπους για αναπαραγωγή. Το μέγεθος αυτών των διακυμάνσεων του βάρους φαίνεται να είναι μεγαλύτερο από ό, τι σε οποιοδήποτε άλλο επίγειο πουλί, με εποχική αύξηση κατά μέσο όρο 25%, αλλά μερικές φορές να φθάνει μέχρι το 100%, στα πτηνά με ελεύθερη διαβίωση, χωρίς συμπληρωματική τεχνητή τροφή. Είναι γενικά φυτοφάγο και τρέφεται με διάφορα ενδημικά φυτά, σπόρους, φρούτα, γύρη, κτλ. Μελέτη του 1984, έδειξε ότι στη διατροφή του κακάπο περιλαμβάνονται 25 διαφορετικά είδη φυτών. Αγαπά ιδιαιτέρως τον καρπό του δένδρου Ριμού (Dacrydium cupressinum), μάλιστα αποτελεί την αποκλειστική τροφή του στην εποχή της καρποφορίας του.
Είναι κυρίως νυκτόβιο είδος,εξ ου και το ονομα "νυχτερινός παπαγάλος". Κουρνιάζει υπό κάλυψη στα δέντρα ή στο έδαφος κατά τη διάρκεια της ημέρας και κινείται γύρω από τα εδάφη του κατά τη διάρκεια της νύκτας. Αυτό κυρίως το εξέλιξε για να αποφεύγει αρκετούς θηρευτές του που είναι πιο ενεργοί την ημέρα. Αν και δεν μπορεί να πετάξει, είναι εξαιρετικός αναρριχητής ανεβαίνοντας μέχρι το θόλο των ψηλότερων δένδρων. Όταν κατεβαίνει από αυτά, χρησιμοποιεί μια τεχνική που λέγεται κατ’ ευφημισμόν «κατάβαση-αλεξίπτωτο»: ανοίγει τις πτέρυγές του και κάνει μικρές, διαδοχικές πτώσεις από ένα ψηλότερο σε ένα χαμηλότερο κλαδί, μέχρι να φθάσει στο έδαφος. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί και «πετάει» για λίγα μέτρα, πάντοτε προς τα κάτω. Έχοντας απωλέσει την πτητική του ικανότητα, το κακάπο έχει αναπτύξει ισχυρά πόδια. Ο κλασσικός τρόπος κίνησής του είναι ένας γρήγορος βηματισμός, σαν ελαφρύ «τρέξιμο», με τον οποίο μπορεί να διανύσει πολλά χιλιόμετρα. Ένα θηλυκό είχε παρατηρηθεί να κάνει δύο «ταξίδια μετ’ επιστροφής», κάθε βράδυ κατά τη διάρκεια της ωοτοκίας, από τη φωλιά της σε μια πηγή τροφίμων μέχρι 1 χλμ. μακριά, ενώ το αρσενικό μπορεί να περπατήσει από τη θέση κουρνιάσματος μέχρι την αρένα επίδειξης όπου και γίνεται η "πασαρέλα" γαμπρών για τα θηλυκά μέχρι 5 χλμ μακριά κατά την περίοδο του ζευγαρώματος.
Εκτός απ' αυτά ειναι και ... μυρωδάτος. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του κακάπο είναι η δυνατή και ευχάριστη μυρωδιά που αναδίδει, η οποία έχει περιγραφεί ως «η μυρωδιά που βγαίνει από παλαιά και υγρά αντικείμενα» (musty). Τώρα κατα πόσον είναι ευχάριστη σε όλους δε μπορώ να το γνωρίζω. Μάλιστα, δεδομένης της καλά ανεπτυγμένης αίσθησης της όσφρησης, αυτή η μυρωδιά μπορεί να λειτουργεί ως κοινωνικό χημειοερέθισμα (chemosignal). Ωστόσο, η συγκεκριμένη μυρωδιά λειτουργεί και εις βάρος του πτηνού, ειδοποιώντας συχνά κάποια αρπακτικά για την παρουσία του. Όπως πολλοί παπαγάλοι, το κακάπο έχει ποικιλία στις φωνές που αρθρώνει. Εκείνο, όμως, που αποτελεί καθοριστικό διαφοροποιητικό στοιχείο για το είδος, είναι το χαρακτηριστικό του κάλεσμα προς τα θηλυκά, όταν βρίσκεται στα εδάφη αναπαραγωγής και συγκεκριμένα στην «αρένα επίδειξης». Το κάλεσμα αυτό είναι μοναδικό, όχι μόνον ανάμεσα στα πτηνά, αλλά και σε ολόκληρο το ζωικό βασίλειο. Για να προσελκύσουν τα θηλυκά, τα αρσενικά αρθρώνουν δυνατούς, υπόκωφους ήχους, χαμηλής συχνότητας -κάτω των 100 Hz-, που ονομάζονται «μπουμς». Κάθε μπουμ (boom), παράγεται από το πουλί, όταν εκείνο φουσκώνει με ιδιαίτερο τρόπο τη θωρακική του κοιλότητα, γεμίζοντας με αέρα τους πνεύμονες κάτι ανάλογο με τους βατράχους που φουσκώνουν τους φωνητικούς τους σάκους. Οι ήχοι αυτοί είναι μοναδικοί, όχι μόνον στον κόσμο των πτηνών, αλλά στη φύση, γενικότερα και, δεν μπορούν εύκολα να κατηγοριοποιηθούν σε μια ομάδα γνωστών ακουσμάτων, επειδή έχουν κάτι το απόκοσμο.
Το κακάπο είναι από τους μακροβιότερους παπαγάλους -οι οποίοι ούτως ή άλλως ζουν πολύ- και από τα μακροβιότερα όντα στη φύση. Το προσδόκιμο επιβίωσης ενός υγιούς ατόμου είναι 95 χρόνια. Αυτός ο αριθμός, ωστόσο, είναι ο μέσος όρος διότι έχουν καταγραφεί άτομα που έχουν επιβιώσει για 120 έτη. Ενα τοσο μακρόβιο πτηνό θα έπρεπε να εχει σχετικά καλες πιθανότητες επιβίωσης όμως καπου εκεί μπηκε στη μέση ο άνθρωπος. Το κακάπο είναι πλεον είδος άκρως απειλούμενο. Τον Ιούλιο του 2012, μόνον 124 άτομα είχαν απομείνει, τόσο λίγα, που στα περισσότερα από αυτά έχουν δοθεί ονόματα. Η προσπάθεια για τη διάσωση του πτηνού ξεκινά από πολύ παλαιά. Λόγω της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στην Πολυνησία και την εισαγωγή θηρευτών όπως γάτες, αρουραίοι, νυφίτσες και κουνάβια, το κακάπο σχεδόν αφανίστηκε. Αλλά και πιο πριν, με την αφιξη των πρώτων Πολυνήσιων η καταστροφή είχε ξεκινήσει. Οι Μάορι άρχισαν να κυνηγούν τα κακάπο για να τα φάνε, αλλά και για το δέρμα και τα φτερά τους, με τα οποία έφτιαχναν πανωφόρια. Επίσης χρησιμοποίησαν τα αποξηραμένα κρανία των πουλιών σαν στολίδια για τα αυτιά. Λόγω της ανικανότητάς του να πετάξει, της έντονης οσμής που αναδίδει και της συνήθειάς του να ακινητοποιείται όταν απειλείται, το κακάπο υπήρξε πολύ εύκολη λεία για τους Μάορι και τα σκυλιά τους. Τα αυγά και νεοσσοί του, επίσης, καταστρέφονταν από ένα είδος αρουραίου που έφεραν οι Μάορι στη Νέα Ζηλανδία. Στη δεκαετία του 1840, οι Ευρωπαίοι άποικοι εκκαθάρισαν τεράστιες εκτάσεις γης για καλλιέργεια και βόσκηση, προκαλώντας περαιτέρω μείωση των οικοτόπων του είδους. Έφεραν μαζί τους περισσότερα σκυλιά και άλλα αρπακτικά θηλαστικά, όπως κατοικίδιες γάτες, αρουραίους και νυφίτσες,και η ιστορία άρχισε να γράφει ακόμα μια "γενοκτονία".
Οι Κακαπο οδηγήθηκαν στην καταστροφή και απο την φιλικότητα προς τους ανθρώπους,κατι που οσοι διαβάζετε το μπλογκ ξέρετε πως αποτελεί εχέγγυο εξαφάνισης για καθε πλάσμα. Το γεγονός είναι ότι η φυσική αφέλεια αυτών των πουλιών δεν προέκυψε από το μηδέν. Η Νέα Ζηλανδία κατοικήθηκε από ανθρώπους πολύ αργά (περίπου πριν 700 χρονια), και μέχρι τότε, τα μόνα θηλαστικά σε αυτά τα νησιά ήταν νυχτερίδες. Οι παπαγάλοι δεν είχαν τίποτα να φοβηθούν, έτσι δεν ανέπτυξαν προστατευτικά ένστικτα. Είναι εξαιρετικά κοινωνικοί,περίεργοι και όταν γνωρίσουν τον άνθρωπο γίνονται και στοργικοί μαζί του (ή και τολμηροί όπως αρκετά βίντεο στο διαδίκτυο μας έχουν δείξει)
Οι προσπάθειες διατήρησης ξεκίνησαν στη δεκαετία του 1890, αλλά δεν ήσαν πολύ επιτυχείς, αφού ήταν μάλλον πρωτόγονες, μέχρι την εφαρμογή του «Σχεδίου για την Ανάκαμψη του Κακάπο» (Kakapo Recovery Plan), στη δεκαετία του 1980. Από τον Απρίλιο του 2012, όλα τα σωζόμενα πουλιά φυλάσσονται σε κάποια νησιά, προσεκτικά επιλεγμένα χωρίς θηρευτές, το Κόντφις (Codfish), το Άνκορ (Anchor) και το Λιτλ Μπάριερ (Little Barrier), όπου τελούν υπό στενή προστασία και παρακολούθηση. Επίσης, δύο μεγάλα νησιά από την περιοχή Φιόρντλαντ, τα Resolution και Secretary, έχουν αποτελέσει το αντικείμενο, μεγάλης κλίμακας, δραστηριοτήτων οικολογικής αποκατάστασης, μέσω προετοιμασίας αυτοσυντηρούμενων οικοσυστημάτων με κατάλληλο βιότοπο για το είδος. Η κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας είναι πρόθυμη να παραχωρήσει τα συγκεκριμένα νησιά γι’ αυτό το σκοπό. Οι προσπάθειες είχαν τα πανω και τα κάτω τους, σήμερα φαίνεται να είναι μια εποχή "ελπίδας" καθώς παρουσιάζεται αύξηση γεννήσεων.
Το κακάπο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την πλούσια παράδοση και τις πεποιθήσεις των Μάορι. Ο ακανόνιστος κύκλος αναπαραγωγής του πουλιού, εξαρτώμενος από την καρποφορία συγκεκριμένων φυτών, όπως του Rimu, οδήγησαν εύλογα τους Μάορι στη δοξασία ότι το πουλί έχει την ικανότητα να προβλέπει το μέλλον. Άλλη δοξασία, βασίζεται στο ότι οι Μάορι έχουν δει τα πουλιά να τοποθετούν κάποιους καρπούς στο νερό για να τους διατηρήσουν. Από αυτό το «μύθο» προέρχεται η πρακτική των Μάορι να εμβαπτίζουν τροφή σε νερό για τον ίδιο σκοπό. Παρά τις δοξασίες, οι Μάορι θεωρούσαν το κακάπο ως ξεχωριστή «λιχουδιά» και το κυνηγούσαν, όταν ήταν ακόμα ευρέως διαδεδομένο. Μια πηγή αναφέρει ότι «η σάρκα του μοιάζει με αρνί στη γεύση και την υφή», παρόλο που οι ευρωπαίοι έποικοι έχουν περιγράψει ότι έχει «δριμεία και ελαφρώς στυφή γεύση».
Εκτός από το κρέας του, οι Μάορι χρησιμοποιούσαν το δέρμα και τα φτερά του κακάπο, είτε ως σύνολο, είτε έβγαζαν τα φτερά και τα έραβαν πάνω σε ίνες λιναριού για τη δημιουργία ιδιαίτερων, περίτεχνων ενδυμάτων, που φοριούνταν ως μανδύες ή πανωφόρια. Για κάθε έναν από αυτούς τους μανδύες, απαιτούνταν έως και 11.000 φτερά, που τους καθιστούσε όχι μόνον πολύ όμορφους, αλλά και πολύ ζεστούς. Οι μανδύες αυτοί είχαν υψηλή αξία και, οι λίγοι που εξακολουθούν να υφίστανται μέχρι σήμερα θεωρούνται taonga, «θησαυροί». Μάλιστα, μια παλαιά παροιμία των Μάορι λέει: «Έχεις μια κάπα κακάπο και εξακολουθείς να διαμαρτύρεσαι για το κρύο», που χρησιμοποείται για να περιγράψει κάποιον που δεν είναι ποτέ ικανοποιημένος. Παρά το γεγονός αυτό, το κακάπο θεωρείτο ως ένα στοργικό κατοικίδιο ζώο από τους Μάορι. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από τους ευρωπαίους εποίκους στη Νέα Ζηλανδία κατά τον 19ο αιώνα, μεταξύ των οποίων από τον George Edward Grey, ο οποίος έγραψε κάποτε σε μια επιστολή προς συγγενή του, ότι η συμπεριφορά του κακάπο που είχε ως κατοικίδιο, προς αυτόν και τους φίλους του, «μοιάζει περισσότερο με αυτή ενός σκύλου απ’ ότι ενός πουλιού».
Το kakapo εχει πολλές ιστορίες και ακόμα περισσότερα περίεργα και ευτράπελα. Το εχουμε δει πολλες φορες σε βιντεο να "ερωτοτροπεί" ή να παίζει ή απλα να κουρνιάζει κοντα σε ανθρώπους, εχουμε μάθει και διαβάσει για ένα σωρό ιστορίες σε όλο το φάσμα του σοβαρού και του αστείου για τις προσπάθειες αναπαραγωγής του. Εχει δημοσιευθεί πως προσπαθούν να το "πείσουν" να αναπαραχθεί παιζοντας μουσική, με ερωτικά "βοηθήματα" που συλλέγουν το σπερμα του, με παιγνίδια, με χιλια δυο. Είναι άραγε τοσο τεμπέλης εραστής; Η αλήθεια είναι πως ,όπως σε όλα τα είδη παπαγάλων, το ζευγάρωμα δε γινεται έτσι εύκολα,τουλάχιστον στα πουλιά που ζουν στη φύση. Πρέπει τα πουλια να ταιριάξουν και να περασουν αρκετό διάστημα μαζί. Και οταν είναι τοσο λίγα σε αριθμό γίνεται αντιληπτό πως το πράγμα είναι δύσκολο. Μην ξεχνάμε πως μιλάμε για ένα πουλί που μπορεί να ξεπεράσει τα 100 ετη ζωής, και όλη του η ανάπτυξη, μαζί και η ερωτική-αισθηματική γίνεται αργά. Ευρισκόμενο και μέσα στον ανθρώπινο "κυκλώνα" που απειλεί να το πνίξει, η προσπάθεια για επιβίωση του Κακαπο είναι μια ιστορία αγωνίας και μυστηρίου που ελπίζουμε να έχει το καταλληλο happy end. Αν φυσικά βοηθήσουμε κι εμείς και βάλουμε τα "θέλω" μας και τον εγωισμό μας λίγο στην άκρη.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου